"Ik ben puur intuïtief te werk gegaan"

"Als kind in Eindhoven fascineerde hij me al. Ik zag hem als een icoon van het vrije Amsterdam, dat heeft me altijd mateloos getrokken. Zijn aantrekkingskracht zat in die vrijheidsdrang van hem, hij stond als vrije geest in het leven."
Michiel van Erp (1963) heeft een lange staat van dienst als theaterregisseur en documentairemaker. Zo maakte hij tv-portretten van Koningin Beatrix, Erwin Olaf, Gerrit van der Valk en de Zangeres Zonder Naam. Vorig jaar was zijn zevendelige serie Hollands Welvaren bij de VPRO op tv te zien. En nu is er zijn eerste dramaserie, over Ramses. Voor de lezers van Shaffy.nl vertelt hij hier meer over.

Foto: Van Erp in juni 2013 tijdens de opnamen van 'Ramses', met hoofdrolspelers Maarten Heijmans (Ramses), Noortje Herlaar (Liesbeth) en Thomas Cammaert (Joop).

"Ik heb hem maar één keer zien optreden, tijdens een comeback concert met Liesbeth List in het DeLaMar - ontroerend. Toen ik tien jaar geleden naar Amsterdam was verhuisd, kwam ik hem wel eens tegen en was getroffen door zijn ouderdom. De teloorgang van die man, die voor zoveel mensen zo veel betekend had, fascineerde. Maar daar moest het in de serie niet om gaan, daarom heb ik me geconcentreerd op de jonge Ramses."

"Toen ik Brieven uit Rome had gelezen, kwam ik op het idee om dat op toneel te brengen. Ik vond die brieven grappig, heftig en ontroerend. Joop Admiraal zou dan zelf zijn brieven lezen en een jonge acteur die van Ramses - het leek Joop een slecht idee om dat door Ramses zelf te laten doen. Gesprekken hierover bleven gaande, totdat Joop overleed. Ongeveer een jaar voor de dood van Ramses kwam toen het idee een tv-serie over Ramses te maken. Simone van den Ende van de AVRO vroeg me een dramaserie te maken en toen zei ik meteen: 'Dan moet het over Ramses en Liesbeth gaan!' Omdat dat idee al zolang in mijn hoofd zat. Daarna zijn we zo'n twee jaar bezig geweest om het uit te werken: waarover moet het precies gaan, welke personages, welke niet? Ik had geen zin in een 'en-toen-en-toen'-serie. En ik wilde niet heel Bekend Nederland erin, geen Louis van Dijk, Kitty, Shireen et cetera, dat voegt niks toe."

"Er zitten paar verzonnen personages in, 'het parelmeisje' bijvoorbeeld, dat verliefd op hem is, zoals honderden meisjes dat waren. Met haar en haar zoontje bezoekt hij in de serie zijn biologische moeder in Brussel, een scène die gebaseerd is op een interview met Ingrid Valerius, die daar in werkelijkheid bij was, met haar zoon Aram."

"Ik ben puur intuïtief te werk gegaan. Het ging mij erom wie Ramses was. Ik heb me vooral gericht op het spel van de acteurs. Er zitten archiefbeelden in de serie en onze art director heeft heel veel research gedaan. Het Miranda Paviljoen moest er precies zo uitzien als toen, Liesbeth zingt 'De Vluchteling' in de bovenzaal van Felix Meritis, net als toen. Maar toen we gingen draaien, heb ik niet meer gekeken naar de oude beelden. Ik heb ook Maarten verboden om dat te doen. Ramses moet in je zitten, je moet hem niet gaan imiteren. Dat is gelukt, hij komt heel dicht bij Ramses."

"Ik had geen last van de druk dat ik een dramaserie maakte over een Nederlands icoon. Dat realiseerde ik me pas bij de marathonvertoning in het DeLaMar op 16 december, toen ik al die ontroerde mensen zag in de zaal, waarvan velen hem gekend hadden.
Wat mij fascineerde aan hem was zijn durf om te leven, dat mateloze en dat liederlijke. De meeste mensen hebben veel grenzen in zichzelf, hij niet, dat maakt hem zo aantrekkelijk. Hij was bijzonder knap en zong hele mooie liedjes, maar zijn persoonlijkheid was het meest inspirerend voor iedereen."

In een interview zei Van Erp een paar jaar geleden gefascineerd te zijn door mensen die verkeren in "een fase tussen twijfel of het leven is wat je ervan hoopte en de strijdlust om er iets van te maken." Gold dat ook voor Ramses?
"Nee, maar wel voor de mensen om hem heen. Hij is een atypisch personage voor een serie: hij ontwikkelt zich niet. De mensen om hem heen wel, die veranderen wel. Zelf blijft hij constant in de keuzes die hij maakt, anderen komen tot nieuwe inzichten. Joop bijvoorbeeld, die op een gegeven moment zegt: 'Ik kan het niet, ik ga niet meer mee naar het café. Ook Liesbeth maakt zo'n ontwikkeling door. Tegen het einde van de serie heeft ze een persoonlijk gesprek met Ramses en dan vraagt hij: 'Waarom heb je dat niet eerder gezegd?' Dan antwoordt ze: 'Omdat je het nooit gevraagd hebt.'
Veel mensen zeiden: 'Je had geen persoonlijke gesprekken met hem. Je ging niet met je persoonlijke problemen naar Ramses, naar Ramses ging je om plezier te maken.' Als je hem een vraag stelde over hemzelf, liep hij weg.
Hij heeft voor heel veel mensen heel veel betekend en toch was het een heel egocentrisch iemand."

Opgetekend door Sylvester Hoogmoed, december 2013.

Naschrift

De uitzendingen van de serie, van zaterdag 11 januari t/m 4 februari, werden overladen met lof. Inmiddels te bekijken op dvd!

Op 4 juni 2014 stond Ramses weer even bovenaan pagina 101 van Teletekst, de serie was onderscheiden met een Zilveren Nipkowschijf! De jury: "Ramses is een dramaserie waarin alles klopt: casting, scenario en regie geven een fantastisch beeld van de stad Amsterdam, de tijd en de protagonist Shaffy."



Uit het juryrapport: "De kijker valt, afhankelijk van leeftijd, wéér of voor het eerst voor zijn charisma, charme en talent (dankzij de briljante vertolking van Maarten Heijmans). Maar krijgt naast zijn onweerstaanbaarheid ook de onuitstaanbaarheid mee van een beschadigd zondagskind dat, wie zijn pad kruiste, geluk, genot en bevrijding bracht maar vaak ook schade aandeed. Ramses als prachtige vlam die nachtvlinders aantrekt met soms fataal gevolg. Maar Ramses uiteindelijk ook in eenzaamheid en zelfvernietiging. Net als veel van zijn slachtoffers blijft de kijker toch van hem houden. Maar de serie is zo veel meer dan een onvergetelijk personage en hoofdrol. Het verhaal wordt prachtig verteld, dramaturgisch en in beeld. De cast is sterk. De evocatie van 'oud Amsterdam' is technisch prachtig. Een van de mooiste dramaproducties in tijden."

Lees meer informatie over de serie op de sites van de AVRO en productiebedrijf De Familie en op de Facebook-pagina Dichtbij Ramses.

Clip Laat me, met beelden uit de serie
Scenarioschrijver Marnie Blok in De Taalstraat (11/01/14)
Van Erp, Heijmans en Herlaar in DWDD (10/01/14)
Michiel van Erp in Nooit meer slapen (08/01/14)
Maarten Heijmans in Kunststof (06/01/14)
Aankondiging serie in DWDD (27/09/12)