Interview Pieter Fleury
RECENSIES
(een selectie)
Ode aan Ramses en zijn tijd op het Nederlands Filmfestival
Hij was vorige week voor het eerst sinds jaren weer even op televisie te zien. Live, bij Barend en van Dorp, die, zoals vaker, niet echt de juiste toon vonden bij deze van hun gangbare, mannelijke, middelbare gast afwijkende mens: Ramses Shaffy. Hij stond zijn interviewers kalmpjes te woord, hoofd en schouders recht, een smeulende glimlach. Hij formuleerde traag en vergat soms een stuk van zijn zin, maar dat deed hij toch veel minder vaak dan de omzichtigheid van zijn gastheren suggereerde.
door Jann Ruyters, in Trouw, 26 september 2002
Documentairemaker en voormalig Diogenes-medewerker Pieter Fleury maakte een documentaire over Ramses, en de nieuwe directeur van het Nederlands Filmfestival, Doreen Bonekamp, koos de film uit als openingsfilm. Een ongewone - voor het eerst in zijn geschiedenis werd het festival gisteravond geopend met een documentaire - maar wel een terechte keuze, want 'Ramses' is een bruisende film, vooral dankzij Ramses. Een tegelijk vrolijk en melancholiek stemmende ode aan een man die in superlatieven leefde. Zo'n dertig jaar terug een vermaard liedjeszanger, maar inmiddels, door de drank geveld, opgeborgen in het Amsterdamse Sarphatihuis.
Prachtig archiefmateriaal uit de jaren zestig en zeventig - de jubelende samenzang met Liesbeth List, maar ook een ontroerde Shaffy die zijn eerste Nederlandse paspoort ontvangt (Ik Hoor Erbij!!) - wordt afgewisseld met beelden van Shaffy op het 'bejaarden-plein', zwijgend voor zich uitstarend, terwijl een zingende Willeke Alberti het verzamelde grijze publiek tot inhaken probeert te bewegen.
De film is daarmee niet alleen een portret van Shaffy maar ook van die vaak dweperige, soms onhandige, soms niet begrijpende schare om hem heen - gelijk Barend en van Dorp. Het charisma van de zanger toen en nu zorgt er overigens wel voor dat je pas bij een tweede keer kijken merkt hoe goed Fleury's film eigenlijk in elkaar steekt; in de afwisseling van heden en verleden, de opbouw van het levensverhaal en de montage van de muziek.
Op de openingsavond van het Nederlands Film Festival werden veel jongedames (en -heren) verliefd op Ramses Shaffy. Dat wil zeggen: een beetje op de 69-jarige bewoner van een verzorgingshuis, die het ovationele applaus voor de aan hem gewijde documentaire dankbaar in ontvangst nam, maar vooral op de jonge god, die in archiefmateriaal uit de jaren zestig oprijst.
Iedereen blijft verliefd op Ramses Shaffy ; Portret van een legende
door Hans Beerekamp, in NRC Handelsblad, 16 oktober 2002
Toen was dat ook al het geval: heel Amsterdam hield van Ramses. Zijn toenmalige vriend Joop Admiraal vertelt in de documentaire Ramses Ou est mon prince? van Pieter Fleury (toen het overbuurjongetje) hoe Ramses zich de biseksuele voordelen van het adonis-zijn liet aanleunen. 'Maar hij kwam wel altijd weer terug', voegt Admiraal er aarzelend aan toe.
Natuurlijk maakt Fleury's negen dagen later met het Gouden Kalf voor de beste lange documentaire bekroonde film dankbaar gebruik van de charme van de jaren zestig, net als Ja zuster nee zuster of Austin Powers. Dat waren me een toestanden, toen iedereen met iedereen op tafel danste, om het voorzichtig uit te drukken. En de beelden uit die tijd die in de documentaire terecht zijn gekomen zijn onweerstaanbaar, net als de muziek van Shaffy.
Fleury doet meer dan een potje nostalgie opdissen. Hij confronteert de levenslust en woede van toen met de berusting van nu, en laat de constante zien, die de persoonlijkheid van Ramses kenmerkt: een loepzuiver gevoel, dat geen flauwekul tolereert. In de interviews met de door lang drankgebruik op een lager pitje vlammende Shaffy blijkt nog steeds dat de minste koketterie of valsheid onmiddellijk afgestraft wordt. Maar ook de interviews met Shaffy's voormalige bentgenoten, zoals Liesbeth List en pianist Louis van Dijk, van wie sommigen hem nog wel eens opzoeken in het verzorgingshuis, blijven verschoond van wenselijke antwoorden of vleierij.
Fleury doet nog iets wat de documentaire bijzonder maakt. In de sterke montage wordt aandacht gevraagd voor wat een filmportret precies doet. Het eerste shot bestaat uit een statisch kader van Shaffy's oude huis, waar hij in rond stommelt, terwijl hij de camera en de microfoon probeert te regisseren. Met een toon op de piano brengt de hoofdpersoon de kijker onder hypnose. Ook later in de film, wanneer Fleury het moeizame betoog van Shaffy vlotter maakt door een reeks jump cuts, is deze kunstmatige ingreep een signaal aan de kijker: dit is niet de werkelijkheid, dit is een constructie, mede ontleend aan wat in de jaren zestig in de mode was.
Ramses Ou est mon prince? (de ondertitel verwijst naar een tekst van Ramses' moeder, als ze uit Frankrijk opbelde naar Ramses' adoptieouders) is een emotionerend, onderhoudend en magistraal gecomponeerd document. Het verdient een even groot succes als de documentaire van John Appel over Andre Hazes, zoals de soundtrack een plaats in de hitparade zou moeten krijgen. De maker van de film, Pieter Fleury, zei in Utrecht dat hij overweegt om te stoppen met documentaires, omdat de financiering ervan met zo veel vernederingen gepaard gaat. Dat signaal zou alle beleidsmakers met diepe schaamte moeten vervullen.
Heel Amsterdam was verliefd op hem, vertelt Joop Admiraal in de documentaire Ramses over zijn vroegere partner. De begeleidende beelden uit de jaren zestig, van een jonge, knappe, aanstekelijk vrolijke Ramses Shaffy, maken dat gemakkelijk te geloven.
Vergeetachtige bohemien
door Pauline Kleijer, in de Volkskrant, 17 oktober 2002
In het toen nog keurig aangeharkte Nederland was de zanger-acteur een exotische, opwindende verschijning. Shaffy, kind van een Egyptische diplomaat en een Pools-Russische dame die beweerde telg te zijn uit de tsarenfamilie, leefde als een ware bohemien en predikte de passie: voor zang, dans en muziek, voor vriendschap en liefde, voor het nachtleven, en voor de drank.
Regisseur Pieter Fleury woonde als kleine jongen schuin tegenover het huis van Shaffy en Admiraal en kwam er soms in de tuin spelen. De laatste jaren zocht hij Shaffy weer op, nu in een verzorgingstehuis in de Amsterdamse Roetersstraat, waar de 69-jarige zanger woont sinds het een tijdje 'niet zo goed met hem ging', zoals zijn vrienden het eufemistisch benoemen.
Het is duidelijk dat Fleury in zijn film op zoek is naar dramatisch effect door de levendige, aantrekkelijke Shaffy van vroeger te contrasteren met de vergeetachtige bejaarde in het verzorgingstehuis. Maar echt onthutsend pakt dat niet uit.
De hedendaagse Shaffy is weliswaar een hulpbehoevend man, maar lijkt nog altijd over voldoende levensplezier te beschikken. Hij is er ook niet slecht aan toe: regelmatig komen oude vrienden - Admiraal, Kitty Courbois, Liesbeth List, Mary Dresselhuys - bij hem op bezoek, steevast met een flesje wijn onder de arm. En hij mag af en toe flink in de war lijken, vaak genoeg komt hij nog verrassend scherp en geestig uit de hoek.
Dat Shaffy tegenwoordig 'wordt geconfronteerd met de gevolgen van zijn levenswijze', zoals het publiciteitsmateriaal bij de film vermeldt, is dan ook een holle frase. Vooral ook omdat niet wordt opgehelderd wat hem precies mankeert. 'Dat weet ik allemaal niet, en ik hoef het ook niet te weten', zegt Shaffy er zelf over. En gelijk heeft hij.
Ook zonder opgelegde dramatiek weet de film te boeien en te ontroeren. Dat is hoofdzakelijk te danken aan zijn kleurrijke hoofdpersoon, die nu eenmaal een dankbaar onderwerp vormt voor een documentaire.
Ramses, in Utrecht bekroond met het Gouden Kalf voor de beste lange documentaire, is een portret volgens beproefd recept: Fleury interviewde enkele intimi, waarbij Admiraal de show steelt, en Louis van Dijk het meest verhelderend is in zijn analyse van Ramses' talent. Ook toont Fleury amusant archiefmateriaal en hij sprak uiteraard langdurig met Shaffy zelf, die hij ook laat pianospelen en zingen voor de camera.
De moeilijkheid schuilde voor Fleury vooral in de montage. Met een bescheiden lengte van zeventig minuten voor ogen, moest hij een scherpe selectie maken uit het beschikbare materiaal.
Hoewel op zijn keuze best wat af te dingen valt - zo is de informatie over Shaffy's carriere summier, en had Fleury zijn rol als 'overbuurjongen' niet hoeven benadrukken - is het resultaat bevredigend. Zeker voor Shaffy, die na de premiere op het Nederlands Film Festival een koninklijke onderscheiding ontving.
Nog zo'n gevolg van zijn levensstijl.
Donderdag 17 oktober 2002 - Ramses, de film die Pieter Fleury maakte over Ramses Shaffy, bezorgde drie weken geleden het Nederlands Film Festival een gedenkwaardige openingsavond. Op de slotavond werd er ook nog eens het Gouden Kalf voor de beste documentaire mee gewonnen.
De cineast dankt zijn speciale fascinatie voor Shaffy aan het toevallige feit dat hij als Amsterdams jongetje dertig jaar geleden opgroeide tegenover het huis waar Shaffy woonde. Pieter Fleury kwam er regelmatig over de vloer en herinnert zich een totale chaos met een veelheid aan katten, eekhoorns en lege flessen. Het schijnt een huishouden van Jan Steen te zijn geweest. "Ramses hield niet van schoonmaken en ik eigenlijk evenmin", herinnert zich in de film Joop Admiraal die langdurig zijn leven met de uitbundige acteur-chansonnier deelde in de wetenschap dat hij geen exclusieve rechten kon doen gelden, want Ramses Shaffy was een gulzige minnaar die het deed met mannen én vrouwen. Het moet een bruisend artiestenleven geweest zijn, daar in de Derde Weteringdwarsstraat.
Shaffy was toen al populair als toneel- en filmacteur (alleen in 1967 al speelde hij in drie films) en maakte furore als drijvende kracht van het kleinkunstprogramma Shaffy Chantant. Louis van Dijk had de muzikale leiding, de nog prille zangeres Liesbeth List werd er gelanceerd, maar Ramses Shaffy vormde de ziel. Het is speciaal de liedkunstenaar op wie Pieter Fleury zich wilde concentreren omdat daarin de mentaliteit en persoonlijkheid van Shaffy het best te traceren vielen, alsook zijn achtergrond.
Anastasia
Verschil
Vrolijkheid
Weemoed naar een stijl van leven
door Pieter van Lierop, in BN/DeStem, 17 oktober 2002
Hij was onder de naam Achmed Ramses Shaffi opgegroeid aan de Franse Rivièra als zoon van een Russische moeder die - licht verknipt blijkbaar - meende Anastasia te zijn en een Egyptische vader die was verdwenen en vele jaren later een keer werd opgezocht in Parijs. We horen er de artiest over vertellen en ook over de keer dat hij - een kind nog - de trein nam naar het noorden en toegewijde pleegouders vond in Nederland. Nadien ging hij Amsterdam ontdekken en deel uitmaken van de subcultuur die zichzelf in de jaren zestig zag als het magisch centrum van de wereld. Eindelijk had hij een thuis gevonden en kwam hij tot de overtuiging dat, zoals Shireen Strooker zich herinnert, er uitheems bloed nodig was om een beetje leven in de Nederlandse brouwerij te krijgen. Daar heeft hij in elk geval het nodige aan bijgedragen.
Fleury's film biedt fraai nostalgisch beeldmateriaal uit die tijd. Het markantst is de indertijd door Louis van Gasteren opgenomen scène waar Ramses voor het eerst een Nederlands paspoort in ontvangst neemt en de hele afdeling van de burgerlijke stand in zijn feestje betrekt. En allicht zijn er opnamen van de optredens die de uitbundige Russisch-Egyptische Nederlander fameus hebben gemaakt, zonder dat hij er enige welstand aan over hield. Want het grootste deel van de honoraria bleef hangen bij de manager en wat ze wél uitbetaald kregen, werd er onmiddellijk doorgedraaid.
Eén keer heeft Ramses een Gouden Plaat gehaald, voor Sammy. "Het is een mooi liedje, Shaf", herinnert Shireen Strooker zich tegen hem gezegd te hebben, om eraan toe te voegen: "maar met al die wolken, regen en blauwe lucht, heeft het ook wel iets van het weerbericht." De zanger schijnt erom te hebben kunnen grinniken.
Een belangrijk verschil met de documentaires die recent werden gemaakt over André Hazes en Normaal is dat daarin de aandacht werd geconcentreerd op het heden van de artiesten in kwestie, terwijl Pieter Fleury het hoofdaccent legt op Shaffy's verleden. Bij diens huidige status valt niet lang stil te staan zonder larmoyant te worden. Hij heeft zo zwaar geleefd dat hij er nu de tol voor betaalt. Te lang was 'wij zullen doorgaan' zijn motto. Vanwege zijn alcoholisme werd verpleging in een inrichting noodzakelijk.
We zien hoe Liesbeth en Joop hem daar gaan opzoeken, waarbij laatstgenoemde uit alle zakken van zijn jas gebottelde versnaperingen tevoorschijn tovert. Intussen heeft Shaffy meer ordentelijk onderdak in een verzorgingsflat gevonden.
Toch kun je zelfs de huidige Ramses geen zielepiet noemen. Vrolijkheid en pathos kenmerken nog steeds zijn moeizaam geworden conversatie. Alleen wanneer hij nog eens achter de piano gaat zitten en een prachtige versie ten beste geeft van Het Is Stil In Amsterdam, dan biggelen er tranen over zijn wangen. Maar niet van spijt, zou je menen. Eerder uit weemoed naar een leeftijd, een tijdperk en een stijl van leven. Wie dat kan herkennen, beleeft tijdens het kijken naar Ramses een aandoenlijke ervaring.
Ramses Shaffy heeft het drama aan zijn kont hangen, zodat hij een geschikt onderwerp is voor een emotie-documentaire, moet filmmaker Pieter Fleury hebben gedacht.
De acteur en zanger, die in 1964 met Liesbeth List doorbrak met Shaffy Cantate, leefde het leven met volle teugen, waarvoor hij nu de prijs betaalt: geheugenverlies en een wankele motoriek. Fleury, vroeger Shaffy's buurjongetje, nam de curve in Shaffy's leven - van jonge god tot oude hulpbehoevende man - als uitgangspunt voor zijn documentaire Ramses, die op het Nederlands Filmfestival het Gouden Kalf voor de beste documentaire won. Met goedgekozen archiefbeelden, fragmenten uit gesprekken met Shaffy en commentaar
van vrienden en vakgenoten portretteert hij de
man, die sinds kort in een verzorgingstehuis
woont. "Heel Amsterdam was verliefd op Ramses,"
zegt vroegere levenspartner Joop Admiraal. "Hij
betoverde mensen," zegt Shireen Strooker.
Dat was vroeger, want in het heden zien we Shaffy
eenzaam door een lange, kale gang in het
verzorgingstehuis schuifelen. Fleury wil dat we de
tragiek voelen van een man die hemelhoog zweefde,
maar met een klap op aarde is terecht gekomen.
Door Shaffy in een tragische context te zetten
doet hij hem onrecht. Shaffy betaalt een prijs
voor zijn levensstijl, maar is hij daarom
tragisch? Heeft hij niet het maximale uit het
leven gehaald? Over Shaffy's acteerprestaties rept
de film met geen woord en ook over zijn
zangcarrière vernemen we bitter weinig. Fleury
peurt liever in Shaffy's emoties ("Vind je jezelf
kwetsbaar?") dan inzicht te geven in zijn rijke
(professionele) bestaan. De film rust niet voordat
er tranen rollen. Ze doen Shaffy tekort.
De man die hemelhoog zweefde
door Jos van der Burg, in Het Parool, 9 oktober 2002
Onderstaande recensies werden geschreven door eerstejaars studenten van de Hogeschool van Arnhem en Nijmegen,
in het kader van de cursus 'Recenseren van Kunst'.
(Met dank aan Kitty van Mil)
De documentaire gaat van start met Ramses Shaffy zoals hij nu is. Hij zit achter zijn piano en begint te vertellen: "Okee, ik ga... euh, een geheim verklappen, dat als ik... ja piano spelen, of een hele avond ga maken voor heel veel mensen, dan wil ik heel
graag dat ze stil.. en dat doe ik met één toon." Ramses Shaffy slaat een zwaar pianoakkoord aan. Het portret van een groot licht, een brandend vuur, dat door drank, ouderdom en calvinisme langzaam uitdooft, is begonnen.
De goeroe van de vrijheid is ook kwetsbaar
door Kaj Wibier
De momenten in het heden, waarin Ramses zelf, of zijn naasten aan het woord worden gelaten, wordt voortdurend afgewisseld met momenten uit het verleden. Hierdoor wordt het geen moment saai. De liedjes van Ramses, die voorbij komen als 'Het is stil in Amsterdam', 'Hup Marije' of 'Sammy', geven een beeld van de man zelf, vroeger bekend als 'de goeroe van de vrijheid'. Louis van Dijk, een van het dierbaarste muzikale trio van Ramses Shaffy, beschrijft Ramses zijn stijl als slavisch, dik en vet. "Voloptueus, dat is het woord." Ramses bracht ons met zijn liederen en zijn gedrag ons kleine kikkerlandje een glimp van leven in vrijheid. "Wat Nederlanders nodig hebben zijn mensen zoals jij en ik. Mensen met ander bloed." Zei Ramses eens tegen Liesbeth List, zijn andere dierbaarste partner uit het trio in de muziek. Aan de documentaire is het afte zien, te voelen zelfs, hoe Ramses door zijn hartelijkheid mensen wist te raken. "Rarmes leefde.." zegt Liebeth List. Het moment dat je ziet dat Ramses Shaffy dan eindelijk zijn Nederlandse paspoort krijgt zie je dat ze gelijk heeft. "Ik hoor er bij! Belachelijk he?" Het is prachtig om te zien hoe Ramses na het ontvangen van zijn paspoort, dit blij aan de rest van de wereld verkondigd. De documentaire zit vol met dit soort mooie momenten, die recht tot je hart spreken en je doen glimlachen. Als Ramses over zijn eerste ontmoeting met zijn vader verteld zit je echt op het puntje van je stoel. Die man kan vertellen zeg! En dirigeren ook. Je moet het zelf gaan zien. Hij gebiedt de interviewer om niet meer naar het verleden te vragen maar naar 'het hier en nu'. De tijd dat Ramses bij de Bagwhan gemeente heeft gewoond heeft z'n invloed gehad. De interviewer peinst even en vraagt dan: "Vind je jezelf kwetsbaar?" Een volmondig "Ja." van Ramses volgt. "Het calvinisme heeft dat leuk verdonderd hier. Als plezier lelijk gemaakt wordt, dan lijd ik. Plezier! Daar gaat het om in het leven." Voor Ramses was het een kick niet mee te doen aan de geordendheid van de rest van de wereld. Hij dronk veel en hij dronk dagelijks. "Als hij voor hij het podium op moest met een brandblusser aan de gordijnen hing, dan
wist je hoe laat het was. Dat was een soort graadmeter." Zegt Louis van Dijk nog eens lachend. Dat die dagen hun tol hebben geëist wordt door het contrast van vroeger met nu goed weergegeven. Je wordt meegenomen van de mooie jonge dagen, steeds meer naar het leven van Rarnsas Shaffy nu. De man die momenteel in een tehuis zit omdat hij zijn geheugen verzopen heeft in alcohol: de verklaring van Rarnses zelf voor zijn huidige verblijfsplaats. Als Willeke Alberti liedjes komt zingen in datzelfde tehuis beginnen sommige ouderen te trillen en te beven. Van de herinneringen aan vroeger? Het is een van de ontroerende momenten die de documentaire rijk is. Een indringende portret van een grote levensgenieter, wiens levensverhaal ijzersterk uit de doeken wordt gedaan. Het geheel wordt uitgeleidt door Ramses die 'Het is stil in
Amsterdam." nog eens speelt op zijn piano. "Het is stil in Amsterdam. De mensen zijn gaan slapen. Oehoe.. Het is stil in Amsterdam. Ik wou dat ik.. nu eindelijk... eens iemand tegen kwam." Ontroert door de man en zijn levensverhaal krijgt Ramses Shaffy het publiek dat hij wil. Vanaf het begin, tot en met de aftiteling, ben ik stil. Absoluut terecht de prijs gekregen voor de beste lange documentaire.
Een film over een hartstochtelijke man, hij wordt bewonderd, hij wordt aanbeden en van hem wordt gehouden. Met zijn charmes en talenten heeft hij Nederland veroverd.
Ramses Shaffy, de icoon van het vrijgevochten intense bestaan van de jaren zestig. De regisseur herinnert zich de tijd nog, dat hij de overbuur jongen van Ramses was. Toen er nog veel feesten gegeven werd, in het huis tegenover de regisseur. En dat de volgende ochtend de mensen pas het huis uit rolden.
door Shirley Souhoka
Ook de herinneringen van anderen komen aan bod. De belangrijke mensen uit het leven van Ramses komen aan het woord en ook Ramses zelf vertelt iets over zichzelf.
Door interviews met de naasten van Ramses, met de collega's van zijn werk en de vrienden uit zijn leven, krijgen we meer te weten over wie hij nu eigenlijk was en is. Het is zoveel persoonlijker wanneer de mensen die dicht bij hem staan over hem kunnen vertellen.
Iedereen vertelt ook zijn eigen dingen wat hij mee heeft gemaakt met Ramses, maar allen hebben dezelfde lovende woorden over hem.
Niet alleen aan de hand van de verhalen en herinneringen van deze mensen schetsen we een beeld van Ramses, maar ook de stukjes van vroeger helpen hierbij mee. Er zijn prachtige zwart/wit beelden met geweldige optredens. Ook van het moment dat Ramses eindelijk een Nederlands paspoort ontvangt wordt laten zien. Voor mensen die eigenlijk niet weten wat Ramses heeft gezongen of gedaan, geeft het meer duidelijkheid.
Je kunt je beter voorstellen hoe het er aan toe is gegaan toentertijd.
Zo ontstaat er meer variatie in de film en weet je meer over het toen en nu.
Er wordt ook een hartverscheurend verhaal verteld over hoe Ramses in Nederland terecht is gekomen en over zijn moeder en zijn adoptie gezin. Het is zo mooi om te zien dat hij zeer geëmotioneerd raakt wanneer hij verteld over de ontmoeting met zijn vader op latere leeftijd.
Dit laat zien dat het wat met hem doet, het verteld wat voor een gevoelsmens Ramses is. Het wordt moeilijk om hier zelf geen gevoel bij te tonen.
De interviews met Ramses wordt in twee delen gedaan. Als eerst wordt er bij hem thuis gepraat onder het genot van een glas wijn. Ramses bemoeit zich zelfs met de vraagstelling, hij vindt dat er wat gevraagd moet worden over het 'nu'. Een beetje lallend vertelt hij dan hoe het nu zit, dit geeft een gezellige sfeer. Alsof we zelf op bezoek zijn bij Ramses. In het tweede deel zijn we op bezoek in het verzorgingstehuis waar Ramses terecht is gekomen nadat zijn problemen te hoog opliepen.
Dit lijkt wel een logisch eind aan het leven van een man die tot het uiterste heeft geleefd zoals hij dat zelf heeft gewild. Nu heeft hij de welverdiende rust na een iets te ruig leven.
Deze film gaat duidelijk over het leven van een mooie, krachtige persoonlijkheid.
Iedereen kent hem of heeft wel eens iets van hem gehoord. En dat wordt alleen maar verzekerd wanneer men naar deze film kijkt.
Je leert Ramses een beetje kennen, je komt wat te weten over zijn jeugd en over zijn carrière.
Zijn verdere levensloop wordt ook goed in beeld gebracht. De regisseur is tot een mooi resultaat gekomen.
"Zing, vecht, huil, bid, lach, werk en bewonder" en "Hoog Sammy, kijk omhoog Sammy!" Dit zijn twee zinnen van twee zeer bekende liedjes van de zanger Ramses Shaffy (hij is niet alleen zanger, ook schilder en acteur). In al die jaren heeft hij met zijn muziek veel mensen weten te raken en te boeien. Hij is een bijzonder mens. Tijd voor een documentaire moet regisseur Pieter Fleury hebben gedacht.
door Guusje Toemen
Vanaf 17 oktober 2002 was de film te zien in verschillende bioscopen en fIlmhuizen. De documentaire schetst in 75 minuten een beeld van het leven van de zanger. Het beeld wordt geschetst door zowel Ramses Shaffy zelf als zijn levens-, en werkpartners Joop Admiraal, Liesbeth List, Louis van Dijk, Shireen Strooker. Tegen de achtergrond van Shaffy's thuishaven Amsterdam passeren zijn diverse ervaringen de revue.
Op een zeer indringende en boeiende wijze wordt duidelijk gemaakt hoe de omgeving invloed had op hem als peroon. Ramses is in Nederland als kind achtergelaten. Hij komt in terecht in een pleeggezin. In 1952 volgde hij toneellessen op de toneelschool in Amsterdam en in 1955 debuteerde hij bij de Nederlandse Comedie, waar hij gedurende tien jaar vele rollen speelde.
Ramses heeft altijd het gevoel gehad dat hij "er niet bij hoorde". De opnames van de gebeurtenis dat de zanger een Nederlands paspoort kreeg, laten dat op een zeer emotionele en indringende wijze zien. Het lied "'T is stil in Amsterdam", dat Ramses zingt, waarbij hij zichzelf op de piano begeleidt, maken dat zijn gevoelens een extra dimensie krijgen.
De regisseur, Pieter Fleur, was in zijn kindertijd een overbuurjongen van Ramses Shaffy. Zijn manier van filmen is alsof hij nog steeds dat nieuwsgierige jongetje is. Er wordt bijvoorbeeld een deur gefilmd tot ongeveer brievenbus hoogte. Maar de deur gaat niet open... Dit wekt nieuwsgierigheid op naar beelden en verhalen. De verhalen worden in geuren en kleuren verteld. Door de verschillende personen worden de verhalen van meerdere kanten belicht. En het zijn niet alleen de bekende verhalen, ook nieuwe en verrassende dingen komen aan bod.
De verschillende ervaringen van Ramses Shaffy worden op een gevarieerde en kritische wijze gebracht. De documentaire laat een beeld zien van de zanger in de jaren zestig, tot nu; hij leeft in een afhankelijke positie in een verzorgingstehuis.
Ook het contact dat er is tussen de interviewer en Ramses Shaffy komt naar voren in de film. Op een gegeven moment vraagt Ramses de interviewer om naar het heden te vragen. Dat is volgens hem belangrijker dan het verleden, dat verandert niet meer. Op dat moment, dat de interviewer voor het blok wordt gezet, neemt het contact als het ware af. Het beeld, verandert dan van een close-up naar een normaal beeld. Prachtig hoe dus ook het contact in de film naar voren komt.
De documentaire wordt beëindigd met een lied, een zeer emotioneel lied, waarin hij zijn
gevoel beschrijft. Het is een mooi einde. Nu lijken we te snappen waar het gevoel vandaan komt, alsof we denken "het is goed zo".
Al met al is het een zeer inspirerende documentaire over een bijzondere man. Het is zeer de moeite waard om eens een kijkje te nemen in het leven van deze Amsterdamse zanger.
Er is een beeld te zien van een oude man, in een kleine kamer. Hij praat moeilijk en langzaam, zoekend naar woorden. Het is Ramses Shaify.
door Bonny Rodermans
Zo begint de documentaire 'Ramses', een verhaal over het leven van een zanger, acteur en schilder.
Ramses Shaffy werd geboren in Parijs in 1933, maar groeide op in een Nederlands
pleeggezin. Hij deed de toneelschool in Amsterdam waarna hij zich tijdje met toneel bezighield. Na 1963 hadden schrijven, zingen en componeren een hogere prioriteit. Hij ontving meerdere prijzen voor zijn LP's. Doordat hij met Baghwan in aanraking kwam veranderde zijn leven drastisch, zijn wilde levensstijl werd abrupt onderbroken en verruild voor een rustiger bestaan, zonder drank. Dit duurde echter maar een paar jaar, daarna verliet hij Baghwan en stortte hij zich weer op het theater, en op de drank.
De documentaire laat de verschillende fases uit het leven van Ramses zien, met beelden van optredens, eerder opgenomen filmbeelden, en interviews met Ramses' levens- en
werkpartners Joop Admiraal, Liesbeth List, Louis van Dijk, Shireen Strooker en Ramses zelf afgenomen door de regisseur, Pieter Fleury, die in de jaren zestig de overbuurjongen van Ramses was. Daarbij komen ook de herinneringen van Fleury naar voren, hoe hij in de tuin van Ramses en Joop Admiraal speelde en door de brievenbus naar hen riep.
Door de drank aangetast zit hij op 69-jarige leeftijd in een verzorgingstehuis. Eerder opgenomen beelden laten al een verslechtering zien; Ramses in een tuin, in de weer met een mobieltje, het gaat niet al te soepel, een aandoenlijk beeld.
Opvallend is, dat Ramses ondanks dat zijn hersenen aangetast zijn, tijdens de interviews af en toe nog best scherp uit de hoek kan komen, en de interviewer zelfs een keer verteld hoe hij zijn interview moet doen. Ook het camerawerk, vooral bij deze passage, is erg mooi gedaan, heel gedetailleerd. Tijdens de interviews weet de camera duidelijk te maken of het een intiem moment is of dat er juist afstand geschept dient te worden.
Een mooi moment in de film is het moment waarop Ramses verteld over de eerste ontmoeting met zijn vader, hij verteld hier dan ook vrij emotioneel over.
Wat, vooral aan het eind, heel erg benadrukt wordt, en vaak genoemd wordt, is dat Ramses een heel geliefd persoon was, waardoor hij ook veel kon maken. Iedereen hield van Ramses. De niet al te vrolijke beelden over hoe Ramses nu is, worden in de film afgewisseld met interviews en veel muziek met oude beelden van zijn optredens. Veel liedjes die Ramses gemaakt en gezongen heeft passeren de revue, waardoor het een heel muzikaal geheel wordt. De documentaire, die op zichzelf al een hele boeiende film is, werkt toe naar een climax, een moment waarop iedereen zit te wachten en waarom alleen daarom de film al de moeite van het kijken waard is, een beeld dat men lang bij zal blijven: Ramses, 69 jaar, zijn geheugen helemaal kapot, eenzaam, achter de piano, 'het is stil in Amsterdam' zingend en spelend, zonder aarzeling, zonder naar woorden te hoeven zoeken. Het komt er zo vloeiend en oprecht uit, met trillende stem en tranen in zijn ogen. Hij meent en voelt wat hij zingt, en laat de kijker dat met hem mee voelen.
Shaffy.nl
