RECENSIES
Door studenten van de Hogeschool van Arnhem en Nijmegen (met dank aan Kitty van Mil)
Leeft die man nog? Na het lezen van dit driehonderd bladzijden tellende boek ben je er zeker van. Ramses leeft op zijn eigen manier. Nog net zo ontdeugend en charmant als vroeger.
door Floor van den Bosch
Zelfs de schrijver Bas Steman kreeg het moeilijk te verduren in de talloze gesprekken die hij met deze man heeft gevoerd. Van kusjes van Ramses die “per ongeluk” op zijn mond kwamen tot heuse aanzoeken.
Lichamelijk is er weinig overgebleven van deze oogverblindende man. Met zijn rollator toert hij nu van fles wijn naar fles wijn in het Sarphatihuis. Maar genieten doet deze man nog van minuut tot minuut. En dat is begrijpelijk want Shaffy heeft zo ontzettend veel meegemaakt.
Driehonderd bladzijden had Bas Steman nodig om het leven van Ramses in kaart te brengen. Dat is knap, heel knap. Ramses Shaffy is zo’n boeiende man dat je gemakkelijk een oneindig verhaal zou kunnen maken.
Bij het lezen van het boek word je na iedere bladzijde jaloerser. Waarom leef je zelf zo’n geregeld leven? Waarom wil je iedere maand hetzelfde bedrag op je bankrekening zodat je iedere maand weer precies hetzelfde kan uitgeven? Waarom al jarenlang een vaste partner? Je hebt alles wat je hart je begeeft en je bent nog niet beroemd. Ramses heeft in zijn hele leven nooit zekerheden opgezocht. Dan leefde hij hier, dan daar, dan had hij die partner, dan die. En dan die alcohol, altijd alcohol! Je vraagt je af waarom het voor Ramses zo gemakkelijk is om zo te leven en een ontzettend succesvolle acteur, zanger te worden. Gemiddeld Nederland zou dit niet kunnen combineren. Je wordt of zwerver of een mislukte kunstenaar die beiden maar weinig bereiken in hun leven en dan is er nog de vraag of ze wel gelukkig zijn geworden. Ramses Shaffy is echt met niemand te vergelijken. Dat maakt hem voor iedereen zo charmant. Misschien komt zijn levensstijl wel door zijn achtergrond. Als klein kind werd hij door zijn moeder op de trein van Zuid Frankrijk naar familie in Nederland gezet. Zijn moeder had niet genoeg capaciteiten om een kind op te voeden. Bij familie werd het ook niks en dus kwam hij bij de familie Snellen. Je kunt je indenken dat een kind dan al zijn vertrouwen in de mens kwijt is geraakt. Verschrikkelijk, al zo snel geen vastigheid meer! Aan de andere kant, er is wel de beroemde Ramses Shaffy uitgekomen. Die had Nederland toch niet willen missen. Zeker op het gebied van theater heeft hij verrassende nieuwe stijlen gecreëerd. Zoals Shaffy Chantant, met onder andere Liesbeth List. Dat was eindelijk geen politiek en maatschappijkritisch cabaret maar literair poëtisch, zeer vernieuwend voor die tijd.
Ook schijnt Ramses Shaffy oog te hebben voor opkomend talent. Zoals de ontdekking van Liesbeth List, Loesje Hamel en Polo de Haas, waarmee hij Shaffy Chantant vormde. Het boek is vermakelijk om te lezen. Heb je even genoeg van de letters, komt er weer een leuke foto voorbij die bij de inhoud van de tekst past. Wel is het soms lastig om te volgen vanuit welke persoon iets wordt verteld. Per alinea kan de personage veranderen. Soms heb je aan het einde van de alinea pas door dat Joop Admiraal, zijn eerste relatie, aan het vertellen was in plaats van Ramses zelf. Dat maakt dat het niet een boek is dat je ineens uit gaat lezen. Jammer, want de inhoud is er wel naar. Je krijgt te maken met sappige details uit Ramses leven.
Steman interviewt een paar van zijn beste vrienden die met een warm gevoel vertellen over de oude tijd. Heerlijk om te lezen hoe Ramses telkens weer mensen shockeert op een ludieke wijze. Hoe hij zijn brave klasgenootje op de tram zet en vlak voordat zij instapt haar uitmaakt voor rotwijf die op jonge leeftijd al haar kinderen in de steek heeft gelaten, wat dus tot gevolg heeft dat het brave meisje de hele rit met een rood hoofd de tramreis moet volbrengen. Het leuke van Ramses is dat hij alles kan maken. Zijn beste vrienden nemen het niet zo nauw met deze man en kunnen er hard om lachen.
Toch is het leven niet alleen maar feest en heeft Liesbeth List altijd op Ramses gepast. Soms stond hij als een dweil op het podium, Liesbeth probeerde Ramses dan te overtuigen dat dat niet altijd goed is. Misschien heeft Liesbeth er wel voor gezorgd dat Ramses nog altijd zo gelukkig is, dat hij zijn drankgebruik op een leuke manier weet te combineren in zijn leven, zodat Ramses ook nog leuk is voor zijn omstanders.
Bas Steman weet op komische wijze te benoemen wat er tijdens het interview gebeurt, zodat je echt het gevoel hebt dat je bij ze aan de keukentafel mee zit te kijken.
We mogen blij zijn dan Bas niet te lang heeft gewacht met het interviewen van Ramses vrienden want die mensen worden allemaal oud en moe van hun overvolle leven. Bram Vermeulen en Albert Mol zijn onlangs overleden maar komen gelukkig nog op tijd aan bod in dit boeiende meesterwerk.
Ramses Shaffy’s Naakt in de orkaan moet iedereen lezen al is het maar om de titel totaal anders te gaan interpreteren na het lezen ervan!
In het boek Naakt in de orkaan gaat schrijver Bas Steman op zoek naar Ramses Shaffy.
Hij ontmoet Ramses meerdere malen.
In het begin van zijn zoektocht ontstaat bij Bas twijfel. Hij krijgt vele verhalen van Ramses te horen. Hij twijfelt, ze zijn soms te mooi om waar te zijn. In hoeverre moet hij vertrouwen op een oudere man die problemen heeft met zijn geheugen, maar vooral graag realiteit en fantasie door elkaar haalt.
door Gitte Hoezen
Hij komt erachter dat je deze werkelijkheid en fantasie niet altijd gescheiden hoeft te houden en dat de fantasie voor Ramses ook als werkelijkheid kan worden ervaren.
Verder heeft hij vele gesprekken met vrienden van Ramses. Zoals met Joop, Louis, Liesbeth, Shireen, Sigrid en pleegbroer Dicky. Deze gesprekken gaan over hoe ieders relatie met Ramses was. Ramses vertelt zelf wat hij nog weet over zijn tijd op de toneelschool, toen hij bekend werd in Nederland, hoe het mislukte om beroemd te worden in het buitenland, over zijn tijd gedurende Shaffy Chantant en Shaffy Chantate. Hoe hij liedjes schreef en welke betekenis deze voor hem hadden.
In de gesprekken met Ramses zelf maar ook met zijn vrienden komt hij steeds dichter bij Ramses Shaffy. Hij ervaart zelf hoe zijn manier van leven is, door hem telkens te ontmoeten, te ervaren hoe Ramses is en door terug te gaan naar het verleden en dit verleden op dat moment bijna zelf te ervaren. Hij ervaart de bijzondere manier van Ramses. Ramses leven is vrijheid, leven zoals je wilt, feest vieren, een positieve instelling hebben. Dit ging in zijn leven erg vaak gepaard met drank en drugs. Door zijn vrije manier van leven en dikwijls door zijn drankgebruik ging hij anders om met het leven. Hij kon zich moeilijker aan afspraken houden, kon dingen weigeren die hij niet wilde doen, kon door een kwade dronk erg agressief reageren, vaak was hij te vrijgevig en kon hij zichzelf verwaarlozen.
Door dit alles was het soms moeilijk om met hem samen te werken maar ondanks dit alles steunt iedereen hem. Zijn vrienden zouden alles voor hem doen. Dit komt omdat hij ondanks dit alles een aardige, warme man is met een soort gratie, dankbaarheid maar vooral charme. In dit boek komt duidelijk naar voren dat Ramses een grote charmeur is, die veel mensen weet te verleiden. In dit boek maak je samen met de schrijver een geleidelijke en vooral prettige zoektocht naar Ramses Shaffy. Diegene die Ramses niet kennen worden op deze reis mee terug genomen naar de tijd waarin Ramses bekend werd in Nederland. De schrijver probeert zich gebeurtenissen uit het verleden voor te stellen en neemt je als een geleide fantasie mee terug in die tijd waarin Ramses leefde. Hij doet dit stap voor stap en beschrijft hierbij veel omgevingskenmerken, personen, emoties waardoor de lezer zich een goed beeld kan vormen. Ook wordt er bij de lezer een gevoel gecreëerd, een gevoel dat bij veel mensen door Ramses is ontstaan. In het boek wordt het beschreven als: ´In hem zien ze hun gedroomde zijn terug´. Het is niet zo zeer dat de schrijver dit gevoel bij de lezer creëert, het is meer dat Ramses en zijn vrienden dit de lezer geven door hun verhalen. Gewoon door de manier waarop hij is.
Door de gebeurtenissen te lezen en te ervaren komt je er als lezer achter dat het een bijzondere man is.
Als vrienden en bekenden Ramses op deze manier beschrijven dan verdient hij het om rooskleurig te worden geportretteerd.
Waarschijnlijk zou Ramses Shaffy zich geen mooier boek kunnen wensen voor de mooie persoon die hij is.
Bas Steman heeft tijdens het schrijven van dit boek echt een gevoel voor het leven van Ramses Shaffy gekregen. Dat merk je als je het boek leest. Het boek bestaat uit interviews met verschillende personen, dikwijls personen die hem van erg dichtbij hebben leren kennen zoals o.a. Liesbeth List en Joop Admiraal. Ze vertellen over hun ervaringen met Ramses en over hun herinneringen met hem.
Tussendoor vertelt Bas zelf over zijn ervaringen met Ramses, ook hoe hij over Ramses denkt. Af en toe is dit kritisch, maar toch liefdevol. Verder bevat het boek nog informatie uit krantenknipsels en dagboekfragmenten van verschillende personen.
door Debby Krol
Wanneer je begint te lezen wil je alleen maar meer weten over het leven van die man die het steeds maar weer voor elkaar krijgt net niet in de goot te belanden. Wat het ook wel interessant maakt is het flirten van Ramses met Bas Steman. Je vraagt je dan als lezer af of dit wel normaal is. Voor Ramses blijkbaar wel.
Het boek is vooral goed, omdat zelfs de mensen die te jong zijn om Ramses echt, als theaterfenomeen, meegemaakt te hebben zich opeens, na het lezen van het boek, voor Ramses en zijn vroegere muziek interesseren.
Naakt in de orkaan, een dikke driehonderd bladzijdes vullend boek over theaterfenomeen Ramses Shaffy. Shaffy en Steman vullen samen dit boek met prachtige verhalen.
Bas Steman (schrijver van Tinus! Tinus! Over het leven van Leontien van Moorsel) werd gevraagd om een biografie te schrijven over Ramses, zo begint Naakt in de orkaan. Vanaf dag één trek je er samen met Bas op uit om Ramses? leven in te duiken. Steman schrijft niet, hij vertelt. Het is net of je bij hem thuis op de bank zit en hij met veel gebaren en twinkelende ogen je alle mooie anekdotes van Shaffy?s leven zit te vertellen. En wij alleen maar luisteren, heerlijk! Aan het begin van de ontdekkingsreis twijfelt de schrijver nog wel eens aan de waarheid van de verhalen van Ramses, soms zijn ze echt te mooi om waar te zijn. Dit wordt bij de eerste ontmoetingen tussen de twee ook heel erg door Bas benadrukt??In hoeverre kan ik de verhalen van deze man die ontzettend heeft te kampen met zijn geheugen geloven? Hoe verder je met Steman graaft in het verleden van Ramses hoe minder deze vraag terug keert, Ramses heeft een geweldig bijzonder leven gehad, fantasie of werkelijkheid in Ramses leven is helemaal niet meer van belang je wilt gewoon met Ramses mee trekken door zijn leven.
door Jessie van den Bosch
Dat Ramses Shaffy een charmante verschijning is weet je of je nu jong of oud bent, maar dit boek bevestigt het helemaal. De schrijver weet hun ontmoetingen zo neer te zetten, dat het net lijkt of je ook bij hun aan tafel zit in het Sarphatihuis met de flessen wijn op tafel. Ramses brengt Steman vaak in verlegenheid door zijn charmante houding, heerlijk om te lezen en om dit zelf ook een beetje te voelen.
Ramses werd als klein jongentje door zijn moeder in Zuid-Frankrijk op de trein gezet naar familie in Nederland. Zelf kon ze niet langer de opvoeding aan, maar dat haar familie ook niet echt over deze capaciteiten beschikte werd duidelijk toen Ramses aan kwam in Nederland. Al snel bracht zijn Nederlandse familie hem naar een kindertehuis. Daar werd hij opgehaald door de familie Snellen. Waar hij alle kansen kreeg om zich te ontplooien tot een echte levenskunstenaar. Hoe Ramses van een leerling op de theaterschool zo groot werd als dat hij geworden is wordt in alle genomen stappen beschreven. Niet alleen Ramses verteld over zijn carrière, Steman gaat op bezoek bij verschillende mensen die Ramses hebben bijgestaan in deze tijd. Zo komen onder andere Joop Admiraal, Louis van Dijk en Liesbeth List aan het woord. Deze mensen vertellen heel openhartig over de dingen die zij met Ramses hebben meegemaakt. Veel mooie en grappige verhalen vertellen zij, deze vrienden van Ramses maar ook de vervelende kanten van hun vriend verzwijgen zij niet.
Waarom dit boek zo lekker weg leest is dat je op elke pagina van het boek je jezelf op verschillende plekken, verschillende tijd en bij verschillende mensen bevind. Aan chronologische volgorde doet Steman niet, nee je leest op onderwerp. Dit is niet altijd even gemakkelijk voor de lezer, het kan zo zijn dat je drie alinea?s aan het lezen bent met de gedachten dat deze woorden door Joop Admiraal zijn gezegd, niets is minder waar, ook de woorden van List en Ramses eigen versie staan er dan tussen.
De biografie gaat niet alleen over Ramses, een boek alleen over verhalen met feiten, jaartallen, recensies etc. Nee, dit boek gaat over veel meer, en dit alles bekeken vanuit de ogen van Steman. Dit vind je prachtig of je vindt het niks en lees je liever een biografie puur en alleen over het leven van Ramses zonder de ogen van Steman.
Naakt in de orkaan is voor mij een boek waar alleen de geur nog mist, want de rest is zo in detail beschreven dat je het kunt voelen en zien.
Shaffy uncensored
Het door Bas Steman geschreven 'Naakt in de orkaan', beschrijft het woelige leven van theaterfenomeen Ramses Shaffy. Naar mijn mening is het boek echter méér dan een levensverhaal. De genres roman en biografie zijn met elkaar verweven, waardoor je het boek in één adem uitleest. Steman noemt dit nieuwe genre zelf een 'belevingsbiografie'. Het is geen conventionele opsomming geworden van wetenschappelijke feiten; het is een indringend verhaal geworden over de legendarische persoon van Shaffy en zijn avonturen.
door Karin Hooijmans
Naast Shaffy, leer je ook veel over de persoonlijkheid van Steman zelf. Deze trend wordt in het eerste hoofdstuk ingezet. Steman beschrijft zijn ongemakkelijke gevoel t.o.v. de ontmoeting met de grote Ramses Shaffy in heldere, menselijke taal. Dit zorgt ervoor dat je als lezer bijna kan voelen hoe het is om in Stemans schoenen te staan. Als Ramses vervolgens lacht naar de schrijver, voel je zelf in je buik een gevoel van opluchting en wordt de ontspannen sfeer haast tastbaar. Een groot schrijversvakmanschap is nodig om een lezer zó mee te laten leven met de hoofdpersonen.
Bovendien wordt in het eerste hoofdstuk naast de ontmoeting tussen Shaffy en Steman, ook de geschiedenis van Didi (koosnaam voor Ramses) in Frankrijk beschreven en de voorgeschiedenis van Ramses' jeugd bij de familie Snellen. Het is bijzonder hoe zoveel gebeurtenissen in één hoofdstuk passen, zonder dat je als lezer in de war raakt. Er is een evenwicht gevonden tussen de beschrijvingen, waardoor alles evenveel, maar niet té veel aandacht krijgt.
Het boek is geschreven aan de hand van krantenknipsels, dagboekfragmenten, interviews en gesprekken met Ramses zelf. De gedachten en gevoelens van Steman worden gedurende het hele boek aan de lezer bekend gemaakt. Het boek krijgt hierdoor meer diepgang en het zorgt ervoor dat de personen met wie Steman praat een menselijk karakter krijgen. Dit maakt het boek boeiend en volledig.
Steman schetst tactvol, maar ook vol vuur en passie, het leven van een van de bekendste Nederlandse theatertijgers. Steman zegt zelf: "Bij Ramses moet je niet zoeken naar de waarheid. Je moet hem gewoon geloven! 'Naakt in de orkaan' is een reisverhaal naar en met Ramses." Ramses reist terug in de tijd en veel van zijn verhalen zijn, door hem zelf, gefantaseerd of vervormd, maar dit is de charme van Ramses en van het boek. Het is niet de absolute waarheid die wordt beschreven: het is Ramses' waarheid en dat is genoeg! Steman heeft als het ware een reis met Ramses en zijn vrienden (Joop Admiraal, Louis Van Dijk, Liesbeth List e.d.) gemaakt om de échte Ramses te ontdekken en zijn leven te doorgronden.
Bas Steman heeft zelf ook een reis meegemaakt tijdens het schrijven van het boek. Hij heeft een andere levensfilosofie gekregen: "Koos ik voorheen voor zekerheden, nu geniet ik met volle teugen van het leven en doe wat ik echt wil doen: schrijven. Ramses is een spiegel. Hij confronteert je met jezelf. Hij heeft me geleerd om te durven zijn wie ik ben: die schrijver, die dichter." Deze kracht van Ramses, de kracht om mensen te veranderen, wordt in het boek uitvoerig beschreven. Dit zorgt voor een positief gevoel bij het lezen van het boek.
Het boek is meeslepend, omdat het leeft! Het boek is inspirerend en ontroerend, doordat Steman Ramses écht begrepen heeft. Ramses leeft alleen op zijn gevoel. Hij kent enkel hoogte- en dieptepunten, er zit niets tussen in. Deze polariteiten in Ramses' leven komen in het boek goed uit de verf. Steman romantiseert niet, gaat geen heilige huisjes uit de weg en spaart Ramses niet. Dit maakt dat je je goed kunt inleven in de verhalen van Shaffy. Deze bijzondere kunstenaar deed alles wat God verboden had en ging steeds tegen de gevestigde orde in. Samen met zijn artistieke vrienden heeft hij baanbrekend werk verricht. Hij heeft Liesbeth List ontdekt en maakte van haar een grote zangeres en een vriendin.
Boven alles laat dit boek zien dat Ramses ook maar een mens is... al is hij wel een verdomd bijzonder mens!
Met een plastic beker vol rode wijn voor zich op tafel vertelt Ramses Shaffy zijn levensverhaal aan Bas Steman, de auteur van het in november 2003 verschenen boek, Ramses Shaffy, Naakt in de Orkaan. Steman beschrijft m.b.v Ramses' vrienden en bekenden het leven van de man die zo belangrijk is geweest voor het Nederlandse theater. Het boek is in een niet alledaagse vorm geschreven, er is wel getracht de waarheid op te schrijven, maar Ramses wist ook niet alles meer. Dit komt met name door zijn alcoholverslaving.
door Karlijn Versteegen
Het schrijven van een belevingsbiografie van een man "die een overheersend grijs land van zijn kleur voorziet," aldus Bas Steman. De schrijver begint zijn biografie met de afkomst van Ramses, het opgroeien in het pleeggezin, de lessen die hij volgde bij de toneelschool van Amsterdam en de vrienden die hij daar maakte. De eerste theaterproduktie, Olé la Marguerita. De poging om samen met zijn vriend Joop Admiraal Italië te veroveren op zoek naar een filmcarrière en het weggestuurd worden bij de Nederlandse Comédie omdat hij voor de zoveelste keer te laat en dronken op het podium stond. In 1964 kwam Ramses weer terug met het succesvolle literair poëtische cabaret Shaffy Chantant, waar Liesbeth List ook aan mee heeft gewerkt. De schrijver waant zich meerdere malen in een theaterzaal om een van de produkties van Ramses mee te maken. Samen met de schrijver maak je de eerste hits mee, de overtuigingskracht en energie van Ramses, de wodka en de sex. Niemand wordt boos op Ramses, hij kan alles maken, verzint voor ieder probleem een oplossing. Shaffy blijft met verschillende artiesten samenwerken en scoort hits. Ook speelt hij regelmatig in een film. Steman laat zo'n 25 vrienden en bekenden in het boek de revue passeren. Bij een aantal personages gaat hij regelmatig op bezoek om nieuwe verhalen te horen maar vooral ook om de verhalen van Ramses op waarheid te checken, hij had er nogal eens een handje van om verhalen te verzinnen of ze net iets mooier en spannender te maken dan dat ze eigenlijk waren. Niet altijd even positief op de manier hoe Ramses zich gedroeg maar hem een warm hart toedragend wordt de lezer meegenomen op een reis van het verleden naar het heden van een bijzondere man. Zingen en acteren zit hem in het bloed, het is een gave die hij van god gekregen heeft zoals hij zelf zegt. Met een kus op de mond van de schrijver bedankt hij hem voor het kunnen ‘geven’ van zijn levensverhaal.
Hij is een levenskunstenaar, genietend van wat de dag brengt. Ramses maakte zich nooit druk over geld of wat er de volgende dag zou gaan gebeuren. Regelmatig kwam hij (vaak ook tot ergernis van anderen) te laat bij zijn eigen voorstellingen. In het ergste geval kwam hij helemaal niet en moesten anderen hem gaan zoeken en op een of andere manier weer toonbaar maken om het podium op te kunnen. Het geld dat hij verdiende ging meestal op aan drank en cadeaus voor zichzelf en anderen. Regelmatig kwamen er deurwaarders en stond zijn hele huisraad op de stoep, maar op een of andere manier redde hij zich weer uit deze situaties. Ramses was geliefd bij zowel de vrouwen als de mannen, iedereen liep met hem weg. Hij had voornamelijk relaties met mannen maar hield een zwak voor vrouwen. Hij werkt enthousiast naar anderen toe, trekt mensen overal in mee.
Ramses is erg spiritueel. Hij is sociaal naar anderen toe, graag onder de mensen maar net zo lief alleen. Mensen hebben de neiging hem snel te vergeven en alles goed te praten door zijn alcoholisme maar hij heeft ook veel mensen hierdoor verdriet gedaan. Als hij geen alcoholprobleem had gehad hadden we nu misschien nog kunnen genieten van zijn creativiteit en passie voor het theater.
Het boek neemt je mee door het leven van Ramses gezien en aangevuld met verhalen van vrienden en bekenden en neergezet in de gedachtenwereld van de schrijver. Als lezer krijg je het gevoel dat je zelf de schrijver bent die op bezoek gaat bij de verschillende personages in het boek. Hetgeen niet altijd overzichtelijk is omdat er zoveel verschillende personages de revue passeren.
Het levensverhaal van Ramses met zijn ups en downs zo realistisch mogelijk in beeld gebracht. Je zweeft als het ware door het boek heen. Herkenning, meeleven met frustraties, het leest lekker weg. Er is veel openheid vooral op het gebied van relaties. Het is een roman en biografie door elkaar. De schrijver blikt samen met Ramses en anderen vrienden en bekenden terug op het verleden van een jonge acteur die uitgroeit tot een van Nederlands bekendste romantische chansonniers. Van 1933 tot 2003 krijg je door middel van krantenknipsels, dagboekfragmenten, interviews en gesprekken van Ramses zelf en anderen een kijkje langs de zijlijn. De schrijver gebruikt het verhaal dat Ramses zelf verteld heeft als constante lijn in het boek en wisselt dit af met dagboekfragmenten en verhalen van de andere personages. Hij gebruikt zichzelf om van het verhaal een vloeiend geheel te maken.
Het boek is vooral romantisch. Ramses ging zijn idealen achterna en kreeg bijna alles voor elkaar. Veel mannen en vrouwen waren verliefd op hem. Er zitten natuurlijk ook wel tragische momenten in het boek, zijn telkens terugkerend alcoholprobleem en zijn vele faillissementen maar de romantiek speelt gelukkig telkens een belangrijke rol in het boek.Een echte biografie van een levensgenieter. "De lezer wordt meegenomen op een reis van het verleden naar het heden van een bijzondere man".
Een reis vol verwondering en vragen, een zoektocht naar wie Ramses Shaffy is en wat hij voor iedereen heeft betekend. Een eerbetoon aan een grote artiest. Maar vooral ook de echtheid en menselijkheid van een doorleefd persoon. Dat zijn de gevoelens die dit boek oproept. Maar wat je je ook kan afvragen, is of Rames wel de hoofdpersoon is. Is het geen autobiografie over de zoektocht van Bas Steman naar het leven van Ramses Shaffy? Gedachten die door mijn hoofd gingen tijdens het lezen van dit boek.
door Bianca Bolwerk
Is het eerlijk dat je als schrijver alle aandacht naar je toe trekt? Het is toch juist de bedoeling een boek te schrijven over Ramses Shaffy. Het wonderlijke is wel, dat op deze manier een groot identificatievermogen ontstond. Het is fijn om gevoelens te kunnen delen en jezelf dezelfde vragen af te kunnen stellen. De schrijver deelt zijn gedachten open en eerlijk en schaamt zich niet voor zijn eigen gevoelens.
Iets wat in het begin niet goed te waarderen is, kan gaandeweg juist als interessant, mooi en fijn ervaren worden. Dat is de groei die dit boek zo mooi maakt.
De bezoeken die de schrijver aflegt bij Ramses zijn ontroerend. In het begin onwennig en ongemakkelijk, maar uiteindelijk fijn en passievol, met liefde zelfs. Je voelt de vriendschap groeien; het lijkt alsof je er zelf bij bent. De gesprekken zijn boeiend en hierdoor wordt ook duidelijk wat in het boek door andere steeds weer wordt beweerd. Ramses zou volgens dierbaren, vrienden en familie als Liesbeth List, Joop Admiraal, Ingrid Koetse en vele anderen een innemende persoonlijkheid zijn. Iemand die overal geliefd was en daarom ook met alles weg kon komen. De schrijver trok deze verhalen eerst in twijfel en vroeg zich af of de tijd de herinneringen niet mooier gekleurd hadden. Dingen worden immers pas mooi als je er op terug kijkt. Er zijn maar weinig momenten die perfect zijn nog voor er op terug gekeken kan worden. Dat was dus precies de twijfel die ook in mijn hoofd te vinden was. Het mooie is dat gaandeweg het boek deze twijfels als sneeuw voor de zon verdwijnen. Wie ben ik om te twijfelen aan de verhalen van dierbaren? Al helpt het om te zien dat de schrijver precies dezelfde gevoelens ontwikkeld en deze ook durft uit te spreken. De schrijver ontwikkelt gaandeweg ook een diepe genegenheid voor deze man.
Ik was een aantal keren geschokt door de directheid en zelfverzekerdheid van Ramses Shaffy zelf. Door te zeggen dat hij gevoelens had voor de schrijver, dat hij het allerliefst naakt met hem wilde zijn en zelfs met hem naar bed zou willen, werd duidelijk dat deze man geen blad voor de mond nam, maar ook dat de passie in hem nog niet gedoofd was. Door deze uitspraken werd de spanning wel behoorlijk opgevoerd. Ook de schrijver wist soms niet goed wat hij met deze vleiende maar ook schokkende bekentenissen aan moest, maar ging er altijd op een goede manier in mee.
Door het gebruik van vele bronnen was het boek soms verwarrend. Dat kan ook gelegen hebben aan de manier waarop stukken tekst met elkaar worden afgewisseld. Soms valt de schrijver van de ene bron in de anderen en de vele namen zijn soms niet van elkaar te onderscheiden. Het was soms onduidelijk wie nu weer aan het woord was en als je er dan achter was kwam alweer de volgende bron met een mooi verhaal. Deze verwarring liep synchroon met de gedachtespinsels van de schrijver. De bronnen waren vrijwel niet te ordenen en dat het verhaal van de hak op de tak springt is kenmerkend voor deze manier van schrijven.
Aan de andere kant is het de diversiteit aan de bronnen, niet alleen van herinneringen maar ook stukken uit dagboeken en gepubliceerde artikelen vanuit de media, die het verhaal zo geloofwaardig maken en ook echt aangeven dat veel verschillende soorten mensen er dezelfde mening op nahouden. Door de flarden van herinneringen, grappige anekdotes en mooie verhalen word je meegezogen naar die tijd. De wilde jaren '60, waar alles kan en alles mag. Misschien wel de enige tijd waar je echt vernieuwend bezig kon zijn op gebied van muziek, drank, drugs en seks. Deze sfeer van vernieuwing is ook wat het boek uitstraalt, wat je voelt. Het maakt dat je er bij had willen zijn. Ramses ook had willen ontdekken als persoonlijkheid en zijn warmte en liefde had willen voelen.
Tragisch eigenlijk, dat zo'n geliefde man vol passie en levenslust moet eindigen in een verpleeghuis. Dan heb je zo'n mooi leven gehad, echt geleefd, maar kun je je van de mooiste momenten eigenlijk vrijwel niets meer herinneren.
Misschien zit er in dit boek ook wel een verborgen les en maakt het je een beetje meer bewust van de gevolgen van een te wild leven met te veel experimenten in het gebruik van drank en drugs. Ramses Shaffy is echt het levende bewijs van hoe je eindigen kan.
Op dat gebied is het boek ook niet echt een eerbetoon. Iets waar vooral de vrouwelijke bronnen die in het boek aan het woord komen bang voor waren was dan ook de verheerlijking van Ramses Shaffy. Want hij was behalve die innemende en warme persoonlijkheid ook een hele eenzame man die zijn heil zocht in verdovende middelen en misschien wel nooit echt zichzelf was of kon zijn. De man die voortdurend wilde vluchten uit de realiteit. De man die nu nog steeds elke dag een paar kwartliterflesjes rode wijn tot zich moet nemen wil hij nog enigszins 'normaal' kunnen functioneren.
Misschien verdient hij het niet om zo neergezet te worden, maar het is wel de realiteit. En zo ook de perfecte balans tussen een diepe tragiek en een enorme levenslust. De schrijver begint alle verhalen in twijfel trekkend, maar gaandeweg besluit hij alles wat Ramses vertelt al waarheid aan te nemem. Een wijs besluit, al maakt het wel dat je je als lezer blijft afvragen of de gebeurtenissen nu wel of niet zo gegaan zijn. Je weet nooit of het werkelijkheid is of fantasie... Ramses weet het zelf ook niet meer zeker... het is de waarheid van het moment!!
‘Naakt in de orkaan’ is een belevingsbiografie zoals de kaft vermeld. Je leest het boek als een lang verhaal van ruim driehonderd bladzijden, waarin Ramses Shaffy de hoofdpersoon is, maar het is in een hele aparte vorm geschreven. Het is in tegenstelling tot vele andere biografieën, is deze biografie niet in de ik-vorm geschreven. De schrijver gaat uit van zijn eigen beleving. Bas Stemans heeft voor het schrijven van dit boek zowel gesprekken met Ramses gehad, als met mensen die dichtbij hem stonden en hem goed kenden. Mensen als Liesbeth List, Joop Admiraal, Louis van Dijk, Shireen Strooker en andere hoofdpersonen uit dit boek. Ook dagboeken van Ramses en krantenknipsels zijn voor het schrijven van dit boek gebruikt.
door Arend Hulshof
Als je het boek open doet en bij hoofdstuk nul begint te lezen, dan merk je onmiddellijk dat dit boek niet alleen lovende berichten bevat. Het geeft geen vertekent beeld van Ramses, maar een beeld van hoe hij nou eenmaal echt was! Zijn probleem met drank is dan ook al meteen op de eerste pagina te lezen, en verderop in het boek kun je ook de soms wat rare trekjes van Ramses vinden, zoals het altijd te laat komen bij voorstellingen en zijn momenten met mannen en vrouwen. Hoewel hij homoseksueel is, waren er soms ook momenten waarop vrouwen een plaatsje in zijn leven in namen.
Het boek beschrijft nauwkeurig hoe zijn indrukwekkende leven verliep. Hoe hij als klein jongetje met een koffertje op de trein werd gezet door zijn moeder en daar moederziel alleen aankwam in Amsterdam. Na een tijd in het kindertehuis te hebben gezeten,waar hij erg ongelukkig was, werd hij, na weggelopen te zijn, door de familie Snellen geadopteerd. Hier begon zijn nieuwe jeugd. Scholen hebben hem niet zoveel geïnteresseerd, hij vond het gewoon niet boeiend en een verspilling van tijd. Hij kwam dan ook vaak te laat op school of helemaal niet, iets wat hij ook nooit meer af zou leren. Hij had bijna de toneelschool afgemaakt maar toen hij zijn musical ‘Olé la Marguerita’ produceerde stopte hij ermee.
De grote ommekeer kwam toen hij het toneelspelen, wat hij tien jaar had gedaan, van zijn twintigste tot zijn dertigste, ophield. "Ik kon er niet meer tegen dat mijn leven werd bepaald door een lijst met rolverdelingen. Ik wilde een andere weg inslaan." En zo gebeurde het dat hij een andere weg insloeg. Hij begon samen met Liesbeth List, Loesje Hamel en Polo de Haas een eigen theatergroep. Shaffy Chantant, Shaffy Cantate en Shaffy Verkeerd werden een groot succes en toen ging de wereld open voor Ramses. In het boek beschrijft hij welke gevaren en problemen succes met zich meebrengen, maar ook de leuke dingen van beroemd en succesvol zijn komen aan bod.
Dan is er nog de Bhagwan. Ramses zegt over deze man dat deze man voor een ommekeer in zijn leven heeft gezorgd. Twee jaar lang heeft hij in een commune van Bhagwan gewerkt. Hij zegt hierover "Ik hou ontzaglijk veel van die man, het is een liefdesaffaire. Het heeft mij op een onwaarschijnlijke manier veranderd. Het was een soort thuiskomen!"
Als het theatervak hem weer roept, in 1983, komt hij toch graag weer terug naar Nederland, om de draad weer op te pikken. Hij speelt daarna nog in verscheidene theater stukken en komt vaak op televisie. Maar eind jaren negentig gaat het slechter met hem, iets wat hij zelf ook weet. Zijn korte termijn geheugen laat hem in de steek. Hij komt in het Sarphatihuis terecht een soort van verpleeghuis. Hij krijgt elke zondag veel bezoek van oude vrienden.
Het boek Ramses Shaffy ‘Naakt in de orkaan’ is een heerlijk boek om te lezen. Een verhaal over een bijzondere man die zoveel heeft betekent voor het Nederlandse theater, toneel en muziek wereld. Zijn bewogen leven waar iedereen het altijd over heeft, zijn overmatig drankgebruik en zijn ervaringen met drugs, seks en theater zijn na het lezen van dit boek in één klap duidelijk. Het boek geeft een compleet en bovenal eerlijke beschrijving van zijn leven. Je zult na het lezen van dit boek bewondering hebben voor deze bijzondere, getalenteerde en legendarische levenskunstenaar.